सरकारले नीति नियम बनाएर अगाडी बढेमा अब १० वर्षभित्र नेपालमा पेट्रोलियम पदार्थ र एलपी ग्यासलाई विस्थापित गर्न सकिने विज्ञहरूले बताएका छन् । काठमाडौँ विश्वविद्यालयको खोज अनुसन्धान र नेपाल आयल निगमको सहयोगमा ‘ग्रीन हाइड्रोजन’ उत्पादन गर्ने सम्भावना बारेमा बहस शुरु भएको हो ।
हाइड्रोजन उत्पादनबारे विभिन्न देशले नीति नै बनाएर अगाडी बढिसकेको विश्वविद्यालयका हाइड्रोजन ल्याबका प्रमुख प्रा. डा. विराज सिंह थापाले जानकारी दिए । उनी भन्छन्, ‘नर्वे सन् २०२५ सम्ममा नयाँ पेट्रोल र डिजेल कार बिक्री बन्द गर्ने योजनामा छ । बेलायतले २०२५ पछि आफ्नो देशमा कोइला प्रयोग गर्न नपाउने कानुन ल्याएको छ ।’ उनका अनुसार अमेरिका, चीन लगायतका देशले पेट्रोलियम पदार्थको उत्पादन र प्रयोगलाई शून्यमा झार्ने योजना बनाइरहेका छन् । छिमेकी देश भारतले समेत पेट्रोलियम पदार्थलाई विस्थापन गर्दै हाइड्रोजनबाट सवारी साधन चलाउने नीति ल्याइसकेको उनले बताए । ‘भारतको दिल्लीबाट जयपुरसम्म केही सङ्ख्यामा हाइड्रोजनबाट चल्ने बस सुरु भइसकेको छ,’ प्रा. डा थापाले भने ।
नेपालमा जलविद्युतबाट हाइड्रोजन निकाल्न सकिन्छ । अन्य ऊर्जाका स्रोतबाट पानीलाई वैज्ञानिक विधि अपनाएर टुक्राउँदा हाइड्रोजन ग्यास निस्किन्छ । ‘दैनिक रातिको समयमा खेर गएको बिजुलीलाई प्रयोग गरेर हाइड्रोजन निकाल्न मिल्छ,’ काठमाडौँ विश्वविद्यालयका उपकुलपति डा. भोला थापाले भने । फाल्नुपर्ने बिजुलीलाई हाइड्रोजनमा रूपान्तरण गर्ने हो भने प्रतिकेजी एक डलरसम्ममा उत्पादन गर्न सकिने हुनाले विश्व बजारसँग खुलेर प्रतिस्पर्धा गर्न सकिने उपकुलपति थापाले बताए । अहिले विश्व बजारमा हाइड्रोजनको मूल्य प्रतिकेजी ५ डलर तोकिएको छ । नेपालले उत्पादन गरेको हाइड्रोजनको मूल्य कम हुने बित्तिकै विश्व बजार पक्कै आकर्षित हुने उनको तर्क छ । यो नै मुलुक समृद्ध बनाउने उपयुक्त उपाय पनि बन्न सक्ने उपकुलपति थापाले बताए ।
१ किलोग्राम हाइड्रोजनबाट ५० युनिट बिजुली निकाल्न सकिन्छ । २ किलो हाइड्रोजन सिलिन्डरमा भर्ने हो भने त्यो १ सय युनिट बराबरको बिजुली हुन्छ । १ केजीले करिब ८० किलोमिटरसम्म सवारी साधन चल्न सक्छ । ब्याट्रीभन्दा चार सय गुणा हलुका हुने भएकाले यसले ठूला तथा मालबाहक गाडी, जहाज आदि सबै यातायातका साधन सञ्चालनका लागि सहज बनाउने उनको भनाइ छ । खाना पकाउन, उद्योग कलकारखाना चलाउन पनि यसको प्रयोग गर्न सकिन्छ । युरिया मल बनाउन, फलाम खानी चलाउन यो अति आवश्यक भएको विश्वविद्यालयका हाइड्रोजन ल्याबका प्रमुख प्रा. डा. थापाले बताए । बैङ्क, सपिङ कम्प्लेक्स आदिका लागि जेनेरेटरभन्दा यो धेरै राम्रो विकल्प हुन सक्छ ।
नेपाल आयल निगमको सहयोगमा विश्वविद्यालयले ग्रीन हाइड्रोजन ल्याब समेत स्थापना गरेको छ । सोमबार धुलिखेलमा राष्ट्रिय सञ्चार केन्द्रको संयोजनमा आयोजित एक कार्यक्रममा निगमका प्रमुख कार्यकारी निर्देशक सुरेन्द्र पौडेलले भने, ‘अबको केही दशकमा हाइड्रोजन ऊर्जाको विकल्प हुने देखिन्छ त्यसैले निगमले अनुसन्धानमा साथ दिएको हो । ’
