कनकाई नगरपालिका–९ धैलाडुब्बाका भीमप्रसाद राजवंशी सोमबार आफ्ना साथीहरूसँग वीरिङ खोलामा नुहाउन गएकाले खोलामा फोहोरले भरिएको झोला तैरिरहेको देखे । नजिकबाट निरीक्षण गर्दा, उनले सबै फोहोर झोलाहरूमा मेडिकल वेस्ट भएको देखे।
फोहोर फाल्ने झोलामा सिरिन्ज, पन्जा, प्रयोग गरिएको ब्यान्डेज, सलाइन पाइप, बोतल, माटो भएको कपासका प्याड लगायतका सामग्री थिए,’ राजवंशीले भने । वडा नं ९ को क्रिस्टाझार सामुदायिक वन क्षेत्रमा समेत फोहोर फाल्ने गरेको छ ।“हामी प्रायः खोलामा नुहाउन आउँछौं ।
हाम्रा गाईवस्तुहरू खोलाबाट पिउछन्। यो नदी हाम्रो लागि धेरै महत्त्वपूर्ण छ किनभने हामी हाम्रो मृत्यु संस्कार नदीको किनारमा गर्छौं। तर, स्वास्थ्यजन्य फोहोरले निम्त्याउने जोखिमका कारण अहिले नदीमा पाइला टेक्न पनि सक्दैनौँ ।
बिर्तामोडका विभिन्न अस्पतालबाट निस्कने मानव तथा पशुपंक्षी स्वास्थ्यका लागि अत्यन्तै हानिकारक मेडिकल फोहोर पछिल्लो समय बिरिङ नदीमा बगिरहेको छ ।
कनकाई नगरपालिकाको वडा नम्बर ८ र ९ मा बिरिङ खोला बग्छ ।
मेडिकल फोहोरले खोला प्रदूषित गर्नेलाई कडा कारबाही गर्न वडा नम्बर ९ का स्थानीयले तत्काल छानबिन गर्न वडा कार्यालयमा लिखित निवेदन दिएका छन् । पूर्व वडा अध्यक्ष प्रेमप्रसाद राजवंशीलगायत स्थानीयले लिखित निवेदन दिएर कारबाही माग गरेका छन् । राजवंशी सामाजिक विकास समितिले पनि नदीमा मेडिकल फोहोर फाल्ने विरोध गरेको छ ।
फोहोर झोलामा बिर्तामोड अस्पताल, मनमोहन मेमोरियल अस्पताल र कनकाई अस्पतालका रसिदहरू छन्।
मनमोहन मेमोरियल अस्पतालका प्रबन्धक रोमानी भट्टराईले बिर्तामोडका अधिकांश अस्पतालको फोहोर सन्तोष मल्लिक नामक ठेकेदारले संकलन गर्ने गरेको बताए । “हाम्रो अस्पतालले निस्कने फोहोर व्यवस्थापन गर्न तीन महिनाअघि ठेकेदारलाई काममा लगाइएको थियो। बिर्तामोडका अधिकांश अस्पतालको फोहोर व्यवस्थापनको ठेक्का उहाँसँग छ । नदीमा फालिएको मेडिकल फोहोरको तत्काल व्यवस्थापन गर्न हामीले मल्लिकलाई जानकारी गराएका छौं ।”
बिर्तामोडमा करिब एक दर्जन अस्पताल छन् ।
कनकाई अस्पतालका कार्यकारी प्रमुख युवराज डाँगीले मेडिकल फोहोर नदीमा फाल्नु डरलाग्दो गल्ती भएको स्वीकार गरे । ‘यस्तो गल्ती विगतमा भएको थिएन। भविष्यमा यस्तो गल्ती नदोहोरियोस् भनी सुनिश्चित गर्नेछौं,’ डाँगीले भने । उनका अनुसार मल्लिकले कनकाई अस्पतालको मेडिकल फोहोर पनि संकलन गर्छन् । “अस्पतालको मेडिकल फोहोर जम्मा गर्न मासिक २५ हजारमा उनलाई काममा लगाइएको थियो । सम्झौता भएपछि फोहोर व्यवस्थापन गर्न आफूसँग एक बिघा जग्गा रहेको बताउनुभयो,’ डाँगीले भने ।
नदीमा मेडिकल फोहोर फाल्नु मानिस, जनावर र सम्पूर्ण इकोसिस्टमका लागि हानिकारक हुने विज्ञहरूले चेतावनी दिएका छन् । वातावरणविद् ज्ञानेन्द्र चौधरीले मेडिकल फोहोर नदीमा फाल्नु अपराध भएको बताए । “चिकित्साजन्य फोहोरलाई सुरक्षित ठाउँमा फाल्नुअघि प्रशोधन गर्नुपर्छ। चिकित्सा फोहोरबाट प्रदूषित पानीले मानिस, जनावर र बालीलाई हानि पुर्याउँछ यसैबीच, जिल्ला प्रशासन कार्यालय झापाले बुधबार अस्पताल सञ्चालकसँग बैठक गरी मेडिकल फोहोर खोला र खोलामा फाल्ने गल्ती नगर्न चेतावनी दिएको छ । स्वास्थ्यकर्मीको फोहोरमैला व्यवस्थापन निर्देशिका बमोजिम मेडिकल फोहोर व्यवस्थापन गर्न निर्देशन दिइएको छ ।
