काठमाडौं उपत्यका र अन्य ठूला सहरमा डेंगुका नयाँ बिरामी बढ्दै गएपछि अर्को महिना आउने दशैंपछि ग्रामीण क्षेत्रमा डेंगुको संक्रमण व्यापक रूपमा फैलिन सक्ने जनस्वास्थ्य विज्ञहरूले चेतावनी दिएका छन् । दशैँमा काठमाडौं उपत्यकाका जिल्लासहित ठूला सहरमा बसोबास गर्ने लाखौं मानिस परिवारसँग दशैं मनाउन गाउँ फर्कनेछन् ।
धेरै जिल्लामा डेंगु भाइरसको भेक्टर पहिल्यै देखिसकेको छ, स्वास्थ्य र जलवायु परिवर्तनको वातावरणीय निर्धारणका लागि विश्व स्वास्थ्य संगठन दक्षिण पूर्व एशिया क्षेत्रीय विज्ञ समूहका विज्ञ सदस्य डा मेघनाथ धिमालले भने। भाइरस फैलाउन भेक्टरको लागि के आवश्यक छ एक संक्रमित व्यक्ति हो जुन संक्रमित मानिसहरू आफ्नो गाउँ फर्केपछि पूरा हुनेछ। देशका ७७ जिल्लामध्ये ७५ जिल्लामा डेंगुको संक्रमण देखिएको छ । ग्रामीण परिवेशमा स्वास्थ्य संस्थाहरूमा डाक्टरहरूको चिन्ताको विषय भनेको उदीयमान नयाँ समस्याहरूको सामना गर्न जनशक्तिको अभाव हो।
शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालका क्लिनिकल रिसर्च इकाइका प्रमुख डा शेरबहादुर पुनले डेंगुको केन्द्रविन्दु भएर गाउँ फर्कन थालेपछि यो रोगको व्यापक फैलावटको जोखिम बढेको बताए । काठमाडौं उपत्यका जस्तो अवस्था आउन नदिन स्थानीय सरकारले रोकथामका उपायहरू अवलम्बन गर्नुपर्छ ।
हालसम्म देशभर डेंगुका कारण करिब एक दर्जन व्यक्तिको मृत्यु भइसकेको छ भने देशभरबाट १० हजारभन्दा बढी संक्रमित भेटिएका छन् । विज्ञहरू भन्छन् कि डेंगुका रिपोर्ट गरिएका केसहरू हिमशैलीको टुप्पो मात्र हुन सक्छ, किनकि लगभग ढण् प्रतिशत संक्रमित मानिसहरूमा कुनै लक्षणहरू नदेखिन्छन्।
जनवरीदेखि हरेक महिना यो घातक भाइरस पत्ता लागेको छ। जनस्वास्थ्य विज्ञहरू भन्छन्, भाइरल रोग नेपालमा पहिलेदेखि नै स्थानीय बनिसकेको छ। डेंगु पोथी एडिस एजिप्टाई र एडिस एल्बोपिक्टस लामखुट्टेबाट सर्ने लामखुट्टेबाट सर्ने रोग हो। विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार एउटै भेक्टरले चिकनगुनिया, पहेंलो ज्वरो र जिका भाइरसहरू पनि सार्छ।
मनसुनपछिको समयलाई डेंगुको उच्च प्रसारण सिजन मानिए पनि नेपालमा वर्षको सुरुदेखि नै प्रि–मनसुन, मनसुन र मनसुनपछिको सिजनमा घातक रोगको प्रकोप देखिएको छ । विज्ञहरूका अनुसार लक्षणविहीन व्यक्तिहरूले भ्याक्टर रोग बोक्ने लामखुट्टे मार्फत सजिलै रोग फैलाउन सक्छन्।
हल्का देखि उच्च ज्वरो, मांसपेशीमा कडा दुखाई, दाग, कडा टाउको दुख्ने, आँखा दुख्नु डेंगुका केही लक्षण रहेको चिकित्सकहरुले बताएका छन् । विश्व स्वास्थ्य संगठनले गम्भीर डेंगुको कुनै खास उपचार नभएको तर प्रारम्भिक पहिचान र उचित चिकित्सा हेरचाहको पहुँचले मृत्युदर घटाउन सक्ने बताएको छ।
