१४ वर्षदेखि परिमार्जन नगरिएको औषधिको मूल्य अभावको ठूलो कारण देखिन्छ । यो डेंगुबाट संक्रमित सयौं बिरामीहरूले सामना गर्ने समस्या हो, यो रोग पछिल्लो समय डरलाग्दो रूपमा फैलिएको, करिब २०,००० संक्रमित र देशभर दुई दर्जन व्यक्तिको मृत्यु भएको रोग हो।
प्यारासिटामोल, वा एसिटामिनोफेन, दुखाइ कम गर्न र ज्वरो कम गर्न विश्वव्यापी रूपमा प्रयोग गरिने औषधि हो। यो टाउको दुखाइ, मांसपेशी दुखाइ, गठिया, ढाड दुखाइ, दाँत दुखाइ, घाँटी दुखाइ, महिनावारी दुखाइ, मांसपेशी दुखाइ, चिसो र ज्वरो सहित धेरै अवस्थाहरु को उपचार गर्न प्रयोग गरिन्छ।
नेपाल सरकारले प्यारासिटामोललाई अत्यावश्यक औषधिको सूचीमा राखेको छ र यसलाई देशभरका सरकारी स्वास्थ्य संस्थाबाट निःशुल्क उपलब्ध गराउँदै आएको छ । यो औषधि बजारमा विभिन्न ब्राण्ड नाममा उपलब्ध छ, जसमा सरकारी स्वामित्वको नेपाल ड्रग लिमिटेडले उत्पादन गरेको सिटामोल सबैभन्दा बढी उपलब्ध ब्राण्ड हो।
पारासिटामोल डेंगु रोगीहरूका लागि सुरक्षित रूपमा चिकित्सकहरूले सिफारिस गर्ने एक मात्र औषधि हो। देशभर डेंगुको महामारी फैलिएसँगै प्यारासिटामोलको माग केही गुणा बढेको छ । यसले बजारमा संकट निम्त्यायो, बिरामीहरूलाई पीडा कम गर्न गैर स्टेरोइडल एन्टि इन्फ्लेमेटरी ड्रग्स प्रयोग गर्न बाध्य पार्दै। डाक्टरहरूले चेतावनी दिन्छन् कि ल्क्ब्क्ष्म्क को प्रयोगले आँखा सहित आन्तरिक रक्तस्रावको जोखिम बढाउँछ, र कलेजोको इन्जाइमहरू बढाउँछ, अंगलाई हानि पुर्याउँछ।
बजारमा प्यारासिटामोलको अभाव भएको धेरै बिरामीको गुनासो छ,शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालका क्लिनिकल रिसर्च युनिटका प्रमुख डा. बताए । डेंगुको संक्रमणबाट हुने शरिरको दुखाइ निको पार्न बिरामीहरूले ननस्टेरोइडल एन्टि इन्फ्लेमेटरी ड्रग्स फ्लेक्सन ट्याब्लेट, निम्स, राइनेक्स लगायतका औषधि सेवन गरिरहेका छन्। डेंगुको संक्रमणमा यस्तो औषधि प्रयोग गर्नु निकै जोखिमपूर्ण हुन्छ ।
त्यस्ता बिरामीहरूलाई प्लेटलेट युक्त प्लाज्मा र प्लेटलेट कन्सेन्ट्रेट ट्रान्सफ्युज गर्न आवश्यक छ, डाक्टरहरू भन्छन्। औषधि उत्पादनको राष्ट्रिय नियामक निकाय औषधि प्रशासन विभागका अधिकारीहरूले डेंगुका बिरामी बढ्दै गएका र घरमै औषधि थुपार्ने प्रवृत्तिका कारण पारासिटामोल सङ्कट उत्पन्न भएको बताए । आज बिहीबारबाट उत्पादन बढाउन पारासिटामोल उत्पादन गर्ने औषधि कारखानामा फार्मेसी निरीक्षक खटाइएका छौँ ।
औषधि उत्पादन गर्ने कम्पनीहरूलाई थप कच्चा पदार्थ आयात गरेर उत्पादन बढाउन पनि अनुरोध गरेका छौं। औषधिको मूल्यवृद्धिमा प्राधिकरणको उदासीनता नै संकटको मुख्य कारण रहेको विज्ञहरू बताउँछन् । विभागले करिब १४ वर्षअघि नै मूल्य निर्धारण गरेको ९६ औषधिमध्ये पारासिटामोल पनि पर्छ ।
५०० मिलीग्राम प्यारासिटामोल ट्याब्लेटको मूल्य १ रुपैयाँमा सेट गरिएको थियो, जुन अपरिवर्तित रहन्छ। विदेशबाट कच्चा पदार्थ खरिद गर्न आवश्यक पर्ने अमेरिकी डलरसँगको विनिमयदर हालको तुलनामा त्यतिबेला आधाभन्दा कम थियो । त्यतिबेला करिब २ डलर रहेको एक किलो कच्चा पदार्थको मूल्य चार गुणा बढेको छ । त्यसबेला डिजेलको मूल्य प्रतिलिटर ५८ रुपैयाँ थियो र श्रम लागत पनि बढेको औषधि उत्पादकहरुको गुनासो छ ।
उत्पादन लागत मूल्यभन्दा बढी हुँदा औषधि एक रुपैयाँमा बेच्न बाध्य छौं । प्यारासिटामोललाई लिएर फोहोर राजनीतिक खेल खेलिरहेको छ र बिरामीले प्यारासिटामोलको एउटै फाइलका लागि शहरभर खोजी गर्नुपर्ने अवस्थामा पनि अधिकारीहरू समस्याप्रति उदासीन देखिन्छन् ।
नेपाललाई बर्सेनि करिब १० करोड प्यारासिटामोल ट्याब्लेट चाहिन्छ । औषधि उत्पादकले विगत दुई महिनामा तीन करोड डोज उत्पादन गरी बजारमा ल्याएको संघले जनाएको छ । उपत्यकामा बढ्दो मागलाई सम्बोधन गर्न काठमाडौं बाहिरका जिल्लामा पठाइएका औषधि पनि फिर्ता लिइएको तर त्यसले पनि संकट समाधान नभएको दाहालले बताए ।
सरकारले पारासिटामोलको मूल्य नबढाएकोले भारतीय औषधि उत्पादकले नेपालमा औषधि निकासी गरिरहेका छैनन् । नेपालमा खपत हुने औषधिमध्ये ६० प्रतिशतभन्दा बढी नेपालले भारतबाट आयात गर्ने गरेको छ । यसैबीच, नेपालमा निजी औषधि कम्पनीहरूले पनि घाटाबाट बच्न पर्याप्त मात्रामा औषधि उत्पादन नगरेको स्वास्थ्य मन्त्रालयका अधिकारीहरूले बताएका छन्।
